نشان جغرافیایی Geographical indication چیست؟
نشان جغرافیایی نشانه‌ای است که بر روی کالاهایی که دارای یک منطقه جغرافیایی خاص بوده و کیفیت و شهرت آن بواسطه آن منطقه جغرافیایی می‌باشد، بکار می رود. بطور عام، یک نشانه جغرافیایی شامل نام و محل منشاء کالاهاست. محصولات کشاورزی معمولا دارای کیفیتی هستند که نشأت گرفته از محل تولید آنهاست و تحت تاثیر فاکتورهای جغرافیایی محلی خاص نظیر آب و هوا و خاک می‌باشند. اینکه آیا یک نشانه بعنوان نشانه جغرافیایی عمل می‌کند بستگی به قانون ملی و آگاهی مصرف کنننده دارد. نشانه‌های جغرافیایی می‌توانند برای انواع زیادی از محصولات کشاورزی نظیر (Tuscany) برای روغن زیتون تولید شده در ایتالیا، یا (Roquefort) برای پنیر تولید شده دراین منطقه از فرانسه بکار روند.
استفاده از نشانه‌های جغرافیایی به محصولات کشاورزی محدود نمی‌شود. نشانه‌های جغرافیایی می‌توانند کیفیت خاص یک محصول را که بواسطه عوامل انسانی که در محل تولید آن محصول وجود دارند، برجسته و نمایان سازند، نظیر سنتها و مهارت‌های خاص تولید . محل منشأ می‌تواند یک روستا، یک شهر، یک منطقه با یک کشور باشد. یک مثال برای کشور کلمه (سوئیس) است که در بسیاری از کشورها بعنوان یک نشانه جغرافیایی برای محصولات ساخت سوئیس بویژه ساعت در نظر گرفته میشود.
اسم مبدأ چیست؟
اسم مبدأ بک نوع خاص از نشانه جغرافیایی است که برروی محصولاتی بکار می‌رود که دارای یک کیفیت خاص بوده و آن کیفیت خاص منحصرا یا اساسأ برای محیط جغرافیایی خاص است که آن محصولات در آنجا تولید می‌شوند. مفهوم نشان جغرافیایی در برگیرنده اسامی مبدأ میشود. نمونه‌هایی از اسامی مبدأ که در کشورهای عضو معاهده لیسبون به منظور حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین الملل آنها، حمایت می‌گردند، عبارتند از: فرش اصفهان برای فرش تولید شده در اصفهان - عایق رطوبتی دلیجان برای عایق تولید شده در شهرستان دلیجان - رطب مضافتی بم تولید شده در منطقه بم
چرا نشانه های جغرافیایی نیاز به حمایت دارند؟
نشانه‌های جغرافیایی برای اطلاع مصرف کنندگان از منشأ و کیفیت محصولات بکار می‌روند. بسیاری از نشانه‌های جغرافیایی شهرت با ارزشی را کسب کرده‌اند که در صورت عدم حمایت کافی از آنها ممکن است که توسط عوامل تجاری متقلب مورد سوء استفاده قرار گیرند. استفاده نادرست از نشانه‌های جفرافیایی توسط اشخاص غیر مجاز ، برای مثال (دارجیلینگ) برای چایی که در باغهای چایی دارجینگ پرورش داده نشده برای مصرف کنندگان و تولید کنندگان مشروع زیان آور است. مصرف کنندگان فریب خورده و باور می‌کنند که یک محصول مرغوب با کیفیت خاص خریداری می‌کننند در حالی که در واقع یک محصول تقلبی بی‌ارزش را می‌خرند. تولید کنندگان ضرر می‌بینند، زیرا تجارت با ارزش از آنها برگرفته شده و شهرت کسب شده برای محصولاتشان نیز ضربه می‌بیند.
تفاوت بین نشانه‌های جغرافیایی و علامت تجاری چیست؟
علامت تجاری نشانه‌ای است که توسط یک شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد تا کالاها و خدمات خود را از کالاها و خدمات سایر شرکتها متمایز کند. علامت تجاری به صاحب آن حق منع دیگران از استفاده از آن علامت را می‌دهد. نشانه جغرافیایی به مصرف کنند می‌گوید که یک محصول در یک مکان خاص تولید شده و دارای خصوصیات خاصی می‌باشد که بواسطه محل تولید آن است. نشانه جغرافیایی می‌تواند توسط تمام تولید کنندگان که محصولات خود را در آن مکان جغرافیایی تولید می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرند.
چگونه یک نشان جغرافیایی حمایت می شود؟
نشانه‌های جغرافیایی می‌توانند طبق قوانین ملی و تحت عناوین گوناگون، نظیر قانون حمایت در برابر رقابت نامشروع، قانون حمایت از مصرف کننده، قانون حمایت از علائم تأییدی یا قوانین خاص مربوط به حمایت از نشانه‌های جغرافیایی و مبدأ حمابت گردند. در واقع ، اشخاص غیر مجاز نباید از نشانه‌های جغرافیایی که استفاده از آنها احتمال به اشتباه انداختن عموم در رابطه با مکان درست محصول را باعث میشود، استفده کنند. مجازات‌های قابل اجرا شامل حکم دادگاه در جهت جلوگیری از استفاده غیر مجاز، پرداخت خسارت، جریمه و در موارد حاد مجازات زندان است.
چگونه نشانه‌های جغرافیایی در سطح بین المللی حمایت می شوند؟
تعدادی از معاهدات اداره شده توسط وایپو، حمایت از نشانه‌های جغرافیایی را فراهم می‌آورند، بویژه کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی 1883، و معاهده لیسبون به منظور حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین المللی آنها.
نشانه جغرافیایی (عام) چیست؟
اگر اسم یک محل بعنوان تعیین کننده یک سبک خاص از محصول باشد، نه بعنوان نشانگر محل منشأ آن محصول، این اسم دیگر بعنوان نشانه جغرافیایی بکار نمی رود. بعنوان مثال (خردل ویجون) یک سبک خردل است. سالها پیش در شهر ویجون فرانسه بوجود آمد و در طول زمان برای نشان دادن یک سبک خاص از خردل بکار رفته است که در بسیاری از جاها ساخته میشود. بتابراین (خردل ویجون) اکنون یک نشانه عام است و مربوط به یک سبک از خردل می باشد، نه یک محل.
نقش وایپو در حمایت از نشانه های جغرافیایی چیست؟
وایپو تعدادی از معاهدات بین المللی را اداره می‌کند که جزآ یا کلآ به حمایت از نشانه‌های حغرافیایی می‌پردازند (بویژه کنوانسون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی، و معاهده لیسبون برای حمایت از اسامی مبدأ و ثبت بین المللی آنها). بعلاوه کشورهای عضو وایپو و سایر کشورهای ذینفع در جلسات وایپو راه‌های جدید برای ارتقاء حمایت بین المللی از نشانه‌های جغرافیایی را دنبال می‌کنند.
حمایت از نشان جغرافیایی درایران
ثبت نشان جغرافیایی ایران
کشور ما ایران به جهت قدمت تاریخی ، تنوع آب و هوایی، تنوع قومی و موقعیت جغرافیایی (چهارراه تجارت و ارتباطات دنیای قدیم قرار داشت براینکه جاده ابریشم از نیمه شمالی کشور جاده ادویه از نیمه جنوبی کشور عبور می کرده است) موجب شده که محصولات کشاورزی و فرآورده های جانبی و همچنین منابع ژنتیک آن بسیار متنوع گردد. و این برای مردم ما فرصت منحصر به فردی ایجاد می کند که بتواند یکی از مراکز تولید ، فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی شود. لذا باید ضمن ایجاد بسترهای حقوقی لازم یاد بگیریم که چگونه از ظرفیتهای، حقوق مالکیت معنوی (صنعتی) چه در سطح ملی و چه بین المللی حداکثر استفاده را ببریم.
خوشبختانه با تصویب قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی مصوب 1383 و آئین نامه اجرایی آن نشانه های جغرافیایی در ایران پس از طی تشریفات قانونی ثبت سپس حمایت می گردد.
باتوجه به اینکه کشور ما عضو کنوانسیون پاریس راجع به حمایت از نشان جغرافیایی می باشد می‌توان این نشان های جغرافیایی را در سایر کشورهای عضو ثبت و تحت حمایت قرار داد.
ویژگی لازم جهت نشان جغرافیایی ایران
تعریف
نشانه جغرافیائی نشانه‌ای است که مبدأ کالائی را به قلمرو، منطقه یا ناحیه‌ای از کشور منتسب می‌سازد، مشروط بر این که کیفیت و مرغوبیت، شهرت یا سایر خصوصیات کالا اساساً قابل انتساب به مبدأ جغرافیائی آن باشد.
مدت حمایت: دائمی
ثبت نشانه‌های جغرافیائی
اظهارنامه ثبت نشانه جغرافیائی، توسط اشخاص زیر به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تسلیم میشود:
الف - هر شخص حقیقی یا حقوقی و همچنین گروههائی از این اشخاص که در مکان جغرافیائی مندرج در اظهارنامه به تولید کالای مذکور در آن مشغولند.
ب - هر مرجع صلاحیتدار در امر تولید، توزیع و سیاستگذاری کالای مورد ثبت.
موارد زیر باید در اظهارنامه قید شود:
الف - نام، نشانی، تابعیت و سمت قانونی تسلیم کننده.
ب - نشانه جغرافیائی که ثبت آن درخواست شده است.
ج - مکانی که نشانه جغرافیائی به آن مربوط است.
د - کالائی که نشانه جغرافیائی به آن مربوط است.
هـ - کیفیت، مرغوبیت، شهرت و سایر خصوصیات کالائی که نشانه جغرافیائی برای آن به‌کار می‌رود.
هزینه‌های ثبت اظهارنامه از متقاضی ثبت دریافت خواهد شد.
ثبت نشان جغرافیایی در ایران به صورت ملی و جهانی
کشورها در راستای حفظ منافع تولیدکنندگان محصولات اصیل که در یک منطقه خاص جغرافیایی و با ویژگی های منحصر به فرد تولید می شوند تصمیم گرفتند تا از نشان های مبدا جغرافیایی تحت مقوله مالکیت فکری حمایت به عمل آورند. همانطور که گفته شد علائم مبدا به مبدا تولید یک محصول اشاره دارد و اساسا این مقوله متفاوت از مقوله نام های تجاری است. علامت مبدا بر روی یک محصول درج می شود تا مبدا جغرافیایی تولید کالا را نمایش دهد در حالی نشان تجاری، علامت متمایزکننده ای است که محصول یک شرکت را از شرکت دیگر متمایز می کند. بنابراین نشان مبدا می تواند از سوی تمامی تولید کنندگانی که در آن منطقه جغرافیایی محصولات خود را تولید می کنند، استفاده شود. برای مثال تمامی شالی کاران منطقه طارم این حق را دارند که محصول شالیزار خود را با نام تجاری دلخواه لیکن تحت نشان مبدا طارم به بازار عرضه نمایند.
با توجه به اهمیت و جایگاه تجاری و اقتصادی محصولات استراتژیک تولیدی استان های کشور، پروسه ثبت نشان جغرافیایی این محصولات در دو سطح ملی و جهانی اهمیت فراوانی دارد.
در سال های گذشته نشان جغرافیایی فرش 15 منطقه ایران از جمله مشهد، کاشمر، کاشان، کرمان، نایین، ساروق، یزد، اردبیل، ترکمن گلستان و همدان به ثبت جهانی رسیده است. امسال نیز 14 منطقه شامل نشان جغرافیایی فرش دستباف مناطق ایلام، سنقر و کلیایی کرمانشاه، کردی خراسان شمالی، لرستان، تابلوفرش سردرود، ترکمن جرگلان و بجنورد، سیستان و بلوچستان، ورامین، چهارمحال و بختیاری، قشقایی فارس، گبه فارس و اردکان، قهستان و مود بیرجند در سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، به ثبت رسید.
با تداوم روند ثبت جهانی مناطق جغرافیایی فرش دستباف ایران از کپی‌برداری رقبای فرش ایران و دست‌اندازی به نام های جغرافیایی مناطق فرش‌بافی کشورمان جلوگیری می شود.
به اعتقاد کارشناسان، نقوش مورد استفاده در دستبافته های اقوام مختلف به مثابه میراثی در خطر، نیازمند توجه و حفظ اصالت هاست. بر همین اساس، ثبت ملی و سپس جهانی این نقوش می تواند آن ها را تا حدودی از گزند تندباد حوادث مصون بدارد و امکان کپی برداری غیرقانونی و سوء استفاده برخی رقبای فرش دستباف ایرانی را از بین ببرد.
تاکنون به علت ثبت نشدن نام و نشان فرش ایرانی، برخی کشورها از این مسئله برای فروش فرش تولیدی خود به نام ایران سوءاستفاده کرده اند و ثبت جهانی فرش ایران نه تنها می تواند از این مشکل جلوگیری کند، بلکه فرش ایرانی با قیمت های بالاتری در جهان به فروش برسد.
چین که تا کنون از فرش های ایرانی کپی برداری میکرد، دیگر کپی کننده و رقیب ایران در تولید فرش دستبافت نیست بلکه یکی ازخریداران عمده فرش کشورمان است اما رقبای قدرتمند دیگری مانند هند، پاکستان، افغانستان، نپال و ترکیه هستند که در بازار تولید فرش دستبافت حضور دارند و بعضا طرح و نقش فرش ایرانی را کپی می کنند.
نمونه فرش های ایرانی تولید شده در چین
اهمیت ثبت نشان جغرافیایی در اقتصاد
برند سازی و ثبت ملی نشان جغرافیایی محصول هایی که قابلیت صادرات دارند بر اساس مفاد سیاست های اقتصاد مقاومتی مبنی بر حمایت همه جانبه و هدفمند از صادرات، پشتیبانی و تقویت نشان تجاری در سطح داخل و خارج برای محصولات صنعتی و کشاورزی اهمیت بسیاری دارد. با ثبت ملی نشان جغرافیایی آرم و علامت محصول که متشکل از کشور مبدا، منطقه جغرافیایی و محل تولید است باید بر روی کلیه بسته ها ثبت شود که این مهم نقش بسزایی در جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی دارد. پس از بررسی های لازم بر روی اظهارنامه ها و گزارش ها، نسبت به ثبت جهانی نشان جغرافیایی مطابق با کنوانسیون لیسبون که جمهوری اسلامی ایران در سال 82 به آن ملحق شده است، اقدام می شود. ثبت جهانی محصولات صادراتی علاوه بر افزایش قیمت، سهولت در صادرات و واردات، نظم بخشی و کیفی نمودن بازار داخلی و ماندگاری محصولات در بازارهای صادراتی و تبلیغ آنها و ارز آوری بیشتر برای کشور را به همراه دارد.
با توجه به اهمیت نشانه های جغرافیایی در ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی کشور، ضروری می نماید که تولید کنندگان محترم کالاهای مشمول نشان جغرافیایی، یعنی هرگونه محصول طبیعی و کشاورزی و یا فرآورده های آن یا صنایع دستی و یا تولیدات صنعتی که منتسب به قلمرو، منطقه یا ناحیه ه¬ای از کشور بوده و کیفیت و مرغوبیت، شهرت یا سایر خصوصیات کالا اساساً قابل انتساب به مبدأ جغرافیایی آن باشد، نسبت به ثبت داخلی و بین المللی آنها از طریق مرکز مالکیت معنوی کشور اقدام نمایند.
با ثبت نشان جغرافیایی صادرکنندگان بهتر و با یک مدرک معتبر محصولات خود رادر بازار جهانی معرفی می کنند و با رونق تجارت تولید عملاً رونق پیدا می کند و در نتیجه صنایع پایین دست آن ایجاد می شود.
