۲۵ مرداد ۱۳۹۵ تجاری سازی دارایی های فکری و نقش موسسات مادر (بخش اول)

بخش زیادی از مطالعات بر روی تجاری سازی دارایی های فکری در دانشگا ها و مراکز تحقیقاتی نشان می دهد که یکی از مهمترین عوامل موفقیت صاحبان اختراع و شرکت های زایشی مربوطه، ارتباط و حمایت مستمر موسسه مادر(دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی که در آن شرکت زایشی ایجاد شده است) پس از قرارگیری این شرکت ها در مرحله رشد و تشکیل شرکت است. این حمایت ها، در کنار دارایی های انسانی و فناورانه موسسه، فرآیندهای پیش از شکل گیری شرکت و فرهنگ موسسه مادر زیرساخت اصلی توسعه شرکت های برآمده از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی را شکل می دهد. استمرار همکاری نزدیک پژوهشی و فناورانه میان موسسه مادر با شرکت زایشی پس از ایجاد شرکت از مهمترین حمایت ها است. دانش و فناوری در حال تغییر است و هزینه تحقیق و توسعه زیاد. توان شرکت های دانش بنیان تازه تاسیس در بخش تحقیقات بسیار محدود است. بزرگترین کمک به این شرکت ها، فراهم آوردن محیط ادامه این همکاری است. اما ساختارهای دولتی حاکم بر موسسات دانشگاهی و پژوهشی، اجازه این همکاری را نمی دهد. از سوی دیگر بسیار است مواردی که این شرکت ها و محققان فعال در آن در صورت استفاده از منابع سخت افزاری و نرم افزاری موسسه مادر، متهم به سودجویی و حتی دست اندازی به اموال بیت المال می شوند. بدیهی است که هیچ فرد دانایی با استفاده بی حساب و کتاب از اموال عمومی برای دستیابی به موفقیت در یک شرکت خصوصی موافق نیست. اما همین افراد دانا نیز هرگز با حمایت هدفمند و سازنده از این شرکت ها مخالف نیستند.  توافق شفاف میان موسسه مادر و شرکت های زایشی جهت استفاده از منابع سخت افزاری و نرم افزاری موسسه مادر راه حل اساسی این مشکل است. همه چیز شفاف و در عین حال حامی توسعه و تجاری سازی فناوری.

سومین حمایت مهمی که موسسات مادر از شرکت های دانش بنیان در حال رشد خود می توانند انجام دهند رفع موانع حضور همزمان افراد کلیدی در شرکت های زایشی و موسسه مادر است. این موضوع برای اعضای هیات علمی بسیار کلیدی است. یک عضو هیات علمی تمام وقت و متعهد نمی تواند همزمان هم در موسسه مادر حضور پیدا کند و هم به توسعه فناوری و تجاری سازی در شرکت در حال رشد خود بپردازد. این یک تناقض بزرگ است؛ تشویق به ایجاد شرکت زایشی و عدم اجازه حضور در شرکت زایشی. راهکار در پاسخ به این سوال است که هدف دولت ها از تحقیقات چیست. آیا چیزی بیش از کاربرد نتایج این تحقیقات در رشد و پیشرفت جامعه است؟. به نظر می رسد خروجی شرکت های زایشی موفق نیز جز این نیست. پس در حقیقت، شرکت های زایشی در حال رشد نیز قطعه­ای از همان پازل مربوط به فلسفه وجودی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی است. پس چگونه است که گذراندن ساعات مشخصی در قالب یک شرکت زایشی مستقر در مراکز رشد، به عنوان بخشی از مسئولیت یک عضو هیات علمی به موسسه مادر و جامعه پذیرفته نمی شود؟. ضروری است تا برای رفع این چالش فکری شود. در این میان جایگاه مراکز رشد، جایگاهی کلیدی است. آخرین حمایتی که در این نوشتار به آن پرداخته می شود،کمک های موسسه مادر جهت تامین مالی مرحله توسعه شرکت زایشی است. در سال های اخیر به لطف تاسیس نهادهایی همچون صندوق نوآوری و شکوفایی، بودجه های نسبتا مناسبی برای مراحل توسعه صنعتی شرکت های دانش بنیان اختصاص یافته است.  اما این بودجه ها نمی تواند صرف توسعه فناوری در مراحل اولیه و پایلوت شود. از یک طرف، این مرحله از رشد دارای ریسک بالا و برگشت مالی پایین است و از طرف دیگر شرکت های در مرحله رشد توان تامین مالی کافی جهت این فعالیت های توسعه­ای را ندارند. موسسه مادر نباید نسبت به این موضوع بی تفاوت باشد.

در انتها به صورت خلاصه عوامل کلیدی موثر در فرآیند تجاری سازی دارایی های فکری مرتبط با حمایت های موسسه مادر ارائه شده است.

سرفصل

عوامل موفقیت

دارایی های موسسه

لینک های ارتباطی موسسه مادر با بازیگران تجاری سازی فناوری (نهاد های سیاستگذار، بنگاه های اقتصادی ، سازمان های تامین مالی و...)

ارائه محیط فیزیکی مناسب به شرکت های زایشی در نزدیکی موسسه مادر

وجود زیرساخت های تحقیقاتی مناسب در موسسه مادر

وجود محققین کارآمد و مستعد در موسسه مادر

برند و اعتبار می و بین المللی موسسه مادر

پشتیبانی (اقدامات) پیش از ایجاد شرکت زایشی

وجود نظام مالکیت فکری دقیق و شفاف در موسسه مادر

وجود سازوکارهای تشویقی برای محققین موسسه مادر جهت ایجاد شرکت زایشی

ارائه خدمات مشاوره تجاری سازی توسط موسسه مادر به محققین جهت ایجاد شرکت های زایشی

شفافیت در راهبردها و برنامه های موسسه مادر در قبال ایجاد شرکت های زایشی

تامین منابع مالی seedو preseed جهت ایجاد شرکت های زایشی

نحوه انتفاع مالی موسسه از ایجاد شرکت های زایشی (رویالتی، سهام حداقلی، سهام حداکثری و ...)

پشتیبانی (اقدامات) پس از ایجاد شرکت زایشی

همکاری نزدیک فناورانه میان موسسه مادر با شرکت زایشی (پس از ایجاد شرکت)

کمک های موسسه مادر جهت تامین مالی مرحله توسعه شرکت زایشی

رفع موانع حضور همزمان افراد کلیدی در شرکت های زایشی و موسسه مادر

توافق شفاف میان موسسه مادر و شرکت های زایشی جهت استفاده از منابع سخت افزاری و نرم افزاری موسسه مادر

بستر فرهنگی موسسه مادر

وجود فرهنگ کارآفرینی و تجاری سازی در موسسه مادر

تعهد مدیریت ارشد موسسه مادر به حمایت از ایجاد و توسعه شرکت های زایشی

جو همکاری صمیمانه میان محققین در موسسه مادر

در دو بخش آتی، این 4 سرفصل مورد بررسی بیشتر قرار می گیرد.